• วัคซีน FMD โค, กระบือ หรือ สุกร
• ตู้เย็น หรืออุปกรณ์เก็บรักษาวัคซีนในอุณหภูมิ 4–6^๐C
• อุปกรณ์ฉีดวัคซีน

วัคซีนได้รับการผลิตโดยเฉพาะให้ฉีดสัตว์แต่ละชนิด
จึงไม่นำวัคซีนสำหรับ โค, กระบือ, แพะ, แกะ ไปฉีดสุกร และ
ไม่นำวัคซีนสำหรับสุกร ไปฉีดโค, กระบือ, แพะ, แกะ

 Top

• ฉีดวัคซีนให้แก่โค, กระบือ สุขภาพสมบูรณ์ทุกตัวในเขตควบคุมโรคชั้นใน ยกเว้นลูกสัตว์อายุน้อยกว่า 4 เดือน สัตว์ที่ไม่พร้อมในการฉีดครั้งแรกควรได้รับการฉีดเพิ่มเติม (เก็บตก) ในสัปดาห์เดียวกัน
• ไม่ฉีดวัคซีนให้แก่โค, กระบือในบริเวณปนเปื้อน และเขตควบคุมโรคชั้นนอก
• ไม่ฉีดวัคซีนให้แก่ลูกโค, กระบือ อายุน้อยกว่า 4 เดือน การป้องกันโรคในสัตว์อายน้อยต้องอาศัยการแยกสัตว์ออกจากแหล่งไวรัสเท่านั้น
• หากมีโรงเรือนสุกรอยู่บริเวณเดียวกันกับบริเวณปนเปื้อนอาจจะไม่ฉีดวัคซีนให้แก่สุกรก็ได้ โดยเน้นการล้างฆ่าเชื้อโรคป้องกันการนำโรคเข้าสู่ฟาร์ม

 Top

• ไม่ฉีดวัคซีน FMD ให้สุกรในโรงเรือนที่พบสัตว์ป่วย ไม่ว่าจะมีประวัติการฉีดวัคซีนมาแล้วหรือไม่
• ฉีดวัคซีนให้สุกรอายุเกินกว่า 10–12 สัปดาห์สำหรับโรงเรือนหรือฟาร์มซึ่งยังไม่พบสัตว์ป่วยในรัศมี 1 กม. โดยคำนึงถึงประวัติวัคซีนด้วย ดังนี้
  
  • ได้รับวัคซีน FMD มาแล้วนานเกินกว่า 3 สัปดาห์ ให้ฉีดซ้ำได้
  • ได้รับวัคซีน FMD มาแล้วนานไม่เกินกว่า 3 สัปดาห์ ไม่ต้องฉีดซ้ำ หรือฉีดซ้ำได้ตามเกณฑ์ปกติ ห่างจากการฉีดครั้งแรก 3 สัปดาห์
• ในโรงเรือนที่จะฉีดวัคซีน มีข้อพิจารณา ดังนี้
  • ไม่ฉีดวัคซีนให้ลูกสุกรอายุน้อยกว่า 2 สัปดาห์ เนื่องจากระบบภูมิคุ้มกันยังไม่ตอบสนอง
  • แม่สุกรตั้งท้อง ฉีดได้จนถึง 2–3 สัปดาห์ก่อนคลอด (จารุณี, 2545)
  • ถ้าลูกสุกรมาจากแม่ที่ได้รับวัคซีน ให้ฉีดวัคซีนให้ลูกสุกรอายุเกินกว่า 10–12 สัปดาห์
    
  • ถ้าคาดว่าภูมิคุ้มกันจากแม่ที่ลูกสุกรจะได้รับจะลดลงรวดเร็ว และการควบคุมโรคในฟาร์มข้างเคียงไม่มีประสิทธิภาพเพียงพอ อาจให้วัคซีนลูกสุกรเร็วขึ้นได้ ที่อายุเกินกว่า 2–4 สัปดาห์ (Kitching and Salt, 1995)
• ในการระบาดของ FMD สุกร ถ้าไม่พบอุบัติการในโค กระบือร่วมด้วย ไม่ต้องฉีดวัคซีนฉุกเฉินให้โค กระบือ เนื่องจากมีระบบการผลิตและสภาพการเลี้ยงที่ไม่เกี่ยวข้องกัน
• ในการระบาดของ FMD สุกร เมื่อโรคสงบลง ในโรงเรือนที่พบสุกรป่วยให้ปรับเข้าสู่โปรแกรมวัคซีนป้องกันโรคล่วงหน้าตามปกติได้ โดยสามารถฉีดวัคซีน FMD ให้กับสุกรที่ไม่เคยแสดงอาการป่วยได้หลังจากที่สุกรป่วยตัวสุดท้ายหายป่วยไป ไม่น้อยกว่า 1 เดือน ส่วนสุกรป่วยไม่จำเป็นต้องฉีดวัคซีนซ้ำอย่างน้อย 6 เดือนหลังจากป่วยเป็นโรค

 Top

• ในการฉีดวัคซีนให้แก่โค กระบือ ให้เริ่มต้นจากด้านนอกเข้ามาหาด้านใน เว้นแต่กรณีมีปริมาณสัตว์หนาแน่นมาก ก็ให้กำหนดวงแหวนด้านในซ้อนขึ้นมาอีก และฉีดวัคซีนในกรอบนี้เสียก่อน เพราะหากเลือกฉีดวงกว้างก็อาจทำได้ไม่เสร็จ และมีจุดอ่อนในวงภูมิคุ้มกันได้
• ในการฉีดวัคซีนให้แก่สุกรแต่ละโรงเรือน สามารถทยอยฉีดวัคซีนให้แก่สุกรเป็นกลุ่มได้ ไม่จำเป็นต้องเสร็จสิ้นภายในวันเดียว เรียงตามลำดับสภาพความ สมบูรณ์ทางสรีรวิทยา ดังนี้ พ่อสุกร สุกรขุน สุกรสาว สุกรตั้งท้อง แม่สุกรเลี้ยงลูก และ ลูกสุกร
• ในโค กระบือ ให้ใช้สีน้ำมันทำเครื่องหมายบนตัวสัตว์ที่ได้รับการฉีดวัคซีนแล้ว

• บันทึกผลในแบบ กคร.4 สำหรับโค กระบือ แพะ แกะ ตามแต่ละจุดที่ได้ฉีดวัคซีน ในสุกร บันทึกผลในแบบ กคร.4 ตามแต่ละโรงเรือนสุกรและรายเกษตรกร
• สรุปผลในแบบ กคร.5 สำหรับโค กระบือ แพะ แกะ เป็นรายหมู่บ้าน ในสุกรให้สรุปเป็นรายเกษตรกร
• ปรับปรุงตำแหน่งปนเปื้อนเป็นรายสัปดาห์
  
  โค, กระบือ, แพะ, แกะ
  • ติดตามสัตว์ป่วยใหม่ว่าอยู่นอกตำแหน่งปนเปื้อนเดิมหรือไม่ ถ้าพบว่ากระจาย ออกนอกตำแหน่งปนเปื้อนเดิมให้ขยายเป็นตำแหน่งปนเปื้อนใหม่
  • ในตำแหน่งปนเปื้อนที่ขยายออกนี้ ให้ติดตามสัตว์ป่วยใหม่ บันทึกจำนวนสัตว์ ป่วยใหม่ แยกประเภทเป็น
    1) สัตว์ที่ยังไม่ได้ฉีดวัคซีนแล้วป่วยเป็นโรค
    2) สัตว์ที่ฉีดวัคซีนแล้วกลับป่วยเป็นโรค และ
    3. รายงานตำแหน่งปนเปื้อนใหม่ในแบบ กคร.3
    
    
  สุกร
  ติดตามผลว่ามีการป่วยใหม่ในโรงเรือนอื่นหรือไม่ ถ้าพบให้ขยายตำแหน่ง ปนเปื้อนออก และรายงานตำแหน่งปนเปื้อนใหม่ในแบบ กคร.3
  

หลังฉีดวัคซีนครั้งแรก 3–4 สัปดาห์
• ถ้าตำแหน่งปนเปื้อนคงเดิม จะฉีดวัคซีนกระตุ้นหรือไม่ ให้ใช้ดุลยพินิจโดยคำนึงถึงปัจจัยต่าง ๆ ในการระบาดครั้งนั้น เช่น หากเป็นแหล่งที่มีการซื้อขายเป็นจุดลงสัตว์ที่เคลื่อนย้ายนำเข้า ซึ่งอาจทำให้มีการเปลี่ยนแปลงนำสัตว์ใหม่เข้ามาเลี้ยงอยู่เสมอ ก็ควรฉีดวัคซีนกระตุ้น หรือหากจำนวนสัตว์ป่วยไม่เพิ่มขึ้นหรือหยุดลง เป็นระยะเวลานานกว่า 3–4 สัปดาห์ ก็ไม่จำเป็นต้องฉีดวัคซีนกระตุ้น
• ถ้าตำแหน่งปนเปื้อนขยายออก
  • ให้ฉีดวัคซีนครั้งแรก สำหรับสัตว์ที่ยังไม่เคยได้รับวัคซีนในเขตควบคุมโรคชั้นในที่ปรับปรุงใหม่
  • ให้ฉีดวัคซีนกระตุ้น สำหรับสัตว์ที่เคยได้รับวัคซีนครั้งแรกมาแล้วในเขตควบคุมโรคชั้นในที่ปรับปรุงใหม่ เพราะการที่เขตปนเปื้อนขยายออกแสดงว่าภูมิคุ้มกัน และผลของภูมิคุ้มกันฝูงไม่เพียงพอในการยับยั้งโรค